TOTALE ONDERDOMPELING
‘Als zeeleeuwen naast je komen zwemmen, moet je een tuimeling maken. Zij maken dan als antwoord hierop een veel vlottere en mooiere tuimeling, ze willen tonen dat ze het beter kunnen’, aldus onze duikgids Nathalia. Zij zal samen met haar collega Patricio onze twaalfkoppige groep rondleiden in de betoverende onderwaterwereld van een van de meest fascinerende plekken op deze aardbol. Nathalia woont op het eiland Santa Cruz, in Puerto Ayora, de grootste stad van de archipel en is opgegroeid in en rond het water. Duikgidsen zijn doorgaans stoere, al wat oudere mannen met tonnen ervaring. Nathalia daarentegen is pas eenentwintig, maar zelden heb ik een meer geduldige en bekwame divemaster gezien. Haar duidelijke briefings, uitgebreide kennis en niet het minst haar enorme enthousiasme maken van haar de perfecte begeleidster.
De Galapagos spreken tot de verbeelding. Het is hier dat Charles Darwin voet aan wal zette in 1835. Als natuuronderzoeker reisde hij mee met het expeditieschip HMS Beagle, op een vijfjarige ontdekkingsreis langs de kusten van Zuid-Amerika, Australië, het zuiden van Afrika en een aantal eilandengroepen in de Grote en Indische Oceaan. Zijn observaties, bevindingen en notities leidden jaren later tot ‘On the Origin of Species’, een werk dat beschouwd wordt als de basis van de evolutietheorie.
De dertien eilanden (en daarnaast een heel aantal kleinere) ontstonden miljoenen jaren geleden door vulkanische activiteit veroorzaakt door de botsing tussen twee tektonische platen. Een tropisch paradijs moet je hier niet verwachten: ruige, rotsachtige biotopen stijgen op uit de uitgestrekte oceaan op een duizendtal kilometer voor de kust van Ecuador. Sommige eilanden zijn toegankelijker dan andere, met heuse zandstranden en behoorlijk wat plantengroei. Menselijke aanwezigheid en activiteit bleven niet uit en kleine steden ontstonden op verschillende plaatsen.
Toerisme zit hier in de lift: 200 000 bezoekers per jaar willen zelf oog in oog staan met de wonderlijke, al dan niet endemische fauna: reuzenschildpadden, pinguïns, albatrossen, zeeleeuwen, land- en zeeleguanen, bruine pelikanen, felrode krabben, fregatvogels, blauw- en roodvoetgenten, flamingo’s, …
Niet enkel boven maar ook onder het wateroppervlak huist een fascinerende en unieke dierenwereld. De archipel prijkt steevast bovenaan in lijstjes van mooiste duikplekken ter wereld. Reden genoeg om mijn vriendin en mezelf, beiden fervente duikers, erg nieuwsgierig te maken. En zo werd de basis gelegd voor deze trip. Reisplanning gemaakt, duikcruise geboekt, uitrusting klaargelegd.
De Astrea, onze thuis en uitvalsbasis voor de komende week, is een eerder bescheiden vaartuig met plaats voor zestien gasten en tien crewleden. Het schip werd recent omgebouwd: oorspronkelijk bedoeld als cruiseschip voor eilandexcursies, krijgt het nu ook een taak bij de betere duikavonturen. Het oorspronkelijke Penguin Explorer prijkt nog steeds prominent op de romp.
Het anker wordt gelicht in de baai van Isla Baltra, een kleiner eiland, waar de grootste luchthaven gelegen is. Na een korte vaart worden we al snel op het dek verwacht voor onze eerste duik. Onze controleduik stelt alvast niet teleur: een gigantische pijlstaartrog houdt ons vanop de zeebodem in het oog en een murene zwemt haastig voorbij. Flink uit de kluiten gewassen kogelvissen zien ons voor iets eetbaars aan of zijn niet opgezet met de bezoekers in hun territorium: ze bijten brutaal aan onze duikuitrusting. Dat belooft!
We varen die dag van duikspot naar duikspot en het onderwaterspektakel wordt steeds indrukwekkender. Zeeschildpadden worden een zekerheid op elke duik, af en toe schiet een schuwe witpuntrifhaai weg, we spotten een tiental adelaarsroggen die in een harmonieuze school voorbij vliegen. Een enorme mantarog glijdt voorbij in de verte, een eenzame Galapagoshaai stoort zich niet aan onze aanwezigheid.
De eilanden onderweg bestaan uit ruwe vulkaanlandschappen met rotsen en zandvlaktes. Onder water treffen we een ruwe omgeving met steile wanden. Het barst hier van het leven: kreeften, krabben, murenen en enorme scholen kleurrijke vissen maken deel uit van een bijzonder boeiend ecosysteem. Grote oceaanstromingen komen hier samen: koude waters uit Antarctica mengen zich met zeestromingen uit de tropische Pacific. Deze samenkomst zorgt voor een uitzonderlijke symbiose van verschillende soorten fauna. In de loop der evolutie ontwikkelden vele dieren nieuwe jachtmethodes, aangepast aan deze omgeving, en ontstonden er zelfs compleet nieuwe varianten.
De avond zet zich in en de Astrea vaart op volle kracht in noordwestelijke richting. De centrale eilanden laten we achter ons voor een nachtelijke, lange tocht. Als de duisternis valt, horen we klikgeluiden weergalmen in de donkerte rondom ons. Nathalia wijst naar de lawaaimakers: we worden omsingeld door meeuwen die op jacht zijn, het schijnsel van de verlichting van ons schip zorgt ervoor dat we ze net kunnen zien. De zwaluwstaartmeeuw is een van de enige meeuwensoorten op deze aardbol die ’s nachts op pad gaan. Deze soort komt bijna enkel hier voor. Ze zijn op zoek naar octopusachtigen die ze uit het water opvissen. De lichten van ons schip lokken de prooien van deze inktvissen naar het wateroppervlak, waarna zij uiteraard zelf volgen. Een tijdelijk jachtvoordeel dat de meeuwen niet laten passeren. De klikgeluiden fungeren als echolocatie en geven de juiste richting aan om de weg tussen de eilanden terug te vinden. Een natuurlijk gps-systeem!
We zijn op weg naar Isla Darwin en Isla Wolf, de verste eilanden van deze archipel en het absolute hoogtepunt van deze duikcruise. Eilandexcursies zijn er niet toegelaten en de eilanden liggen heel afgelegen: reden genoeg voor de reguliere cruiseschepen om niet tot hier te komen. Enkel een beperkt aantal duikcruiseboten varen naar deze bijzondere locatie.
Het is de omweg waard: ruwe, massieve rotseilanden waar grote zeevogelkolonies op nestelen, richten zich op uit de oceaan. Eilanden als kathedralen, de natuur op zijn puurst.
Ook onder de zeespiegel worden we verwend. Nathalia had gelijk: het zijn de zeeleeuwen die zich laten opmerken. Zij bewegen als volleerde acrobaten door het water. Hun snelheid en behendigheid maakt dat je hen onmogelijk kan volgen, geregeld blijven ze op ooghoogte hangen om je aan te staren, om dan weer – torpedogewijs – weg te schieten in eender welke richting. Het contrast met hun gedrag op het droge kan niet groter zijn: steeds vind je ze daar liggend of slapend en stralen ze vooral een onverbeterlijke luiheid en gezapigheid uit. ‘Eigenlijk zijn er hier twee soorten robben’ leert Nathalia ons. ‘Als bescherming tegen de kou heeft de pelsrob een dikke en isolerende vacht, terwijl de zeeleeuw een onderhuidse vetlaag heeft.’
In de wateren rond de Galapagoseilanden zijn een dertigtal haaiensoorten regelmatige bezoekers en sommigen laten zich wel heel makkelijk zien. Wanneer de Astrea geankerd ligt naast Isla Darwin, wordt ze meteen omsingeld door zijdehaaien. Deze hyena’s van de oceaan wachten vanop de eerste rij op de etensresten die de koks overboord gooien. Een vijftiental dieren zwemmen aan de oppervlakte zenuwachtig rond het schip. ‘Wie gaat mee snorkelen tussen de silkies?’ Niet iedereen van onze duikgroep gaat op de uitnodiging in, ik zie toch wel wat gespannen gezichten. ‘Hou je handen dicht bij je lichaam en duw de haaien gerust weg als ze te dicht naderen!’ Het blijkt een zeer aparte ervaring te zijn. De haaien, elk ongeveer een meter lang, wervelen langs en tussen ons in en ik voel hun huid als schuurpapier wrijven langs mijn duikpak. De adrenaline giert door mijn lichaam als een van de dieren nieuwsgierig in mijn onderwatercamera bijt.
Bij elke verkenning van de wateren rond Wolf en Darwin worden haaien vaste onderwatergenoten. De hamerhaaien zijn het meest aanwezig: soms op een afstand, soms vlakbij, af en toe in grote scholen, maar ook solitaire dieren passeren tijdens iedere duik. De lichaamsbouw van deze soort blijft heel bijzonder: als een gigantische scanner zoekt hun T-vormige kop vol sensoren de bodem en de omgeving af naar prooien.
Ik voel me verwend, bevoorrecht om hier op bezoek te mogen zijn en ik heb toch een heel klein beetje een ontdekkingsreizigersgevoel. Geen andere boten of sporen van menselijke activiteit zo ver het oog reikt, omringd door een pure en onaangetaste omgeving. De bekroning zijn de ontmoetingen met wonderlijke diersoorten in hun ongerepte territorium. Veel beter kan een duiktrip niet worden.
De tocht nadert zijn eindpunt. De zeedieren die we de afgelopen dagen mochten ontmoeten, laten een diepe indruk na: de dolfijnen voor de boeg van ons schip, de grote scholen duivelsroggen, de enorme geelvintonijnen die aan een onwaarschijnlijke snelheid boven ons voorbij schoten tijdens een duik aan het eiland Wolf, ‘vleugelloze’ aalscholvers die van duiken hun specialiteit gemaakt hebben, de toch wel onverwachte pinguïns, fier op de uitkijk naast monsterlijke leguanen, die enkel op deze archipel geleerd hebben om onder water op zoek te gaan naar voedsel.
De Astrea werpt haar anker aan Isla Pinzon, een van de kleinere eilanden ten westen van het centrale Isla Santa Cruz. We springen uit de rubberboot voor onze allerlaatste duik.
Wat we te zien krijgen is bijzonder. Het lijkt of we een absolute samenvatting van onze hele tocht mogen aanschouwen. Een zeeschildpad, witpuntrifhaai, hamerhaai, mantarog en zeeleeuw passeren een voor een de revue. Deze laatste lijkt nog zenuwachtiger dan anders en is zichtbaar geïrriteerd door die drukte in zijn territorium. Gemotiveerd probeert hij iedereen weg te jagen en even later zien we een enorme mantarog langskomen met aan zijn staart een knabbelende zeeleeuw.
Enkele weken na onze thuiskomst lezen we dat de Ecuadoriaanse regering beslist heeft om een nieuw zeereservaat van 15 000 vierkante mijl te creëren rond de eilanden Darwin en Wolf, waar visvangst, op welke schaal dan ook, strikt verboden is. Aanleiding hiervoor is een rapport uit 2015 dat stelt dat de economische waarde van haaien toeristisch gezien veel groter is dan hun waarde bij visvangst. Jammer te lezen dat geld de echte drijfveer is achter deze keuze ‘voor de natuur’. Maar de haaien kunnen er maar wel bij varen. <
